Dashboards: gevaarlijk of niet?

Opeens kreeg ik een klapband. Gelukkig had ik van die banden waarmee je nog 80 km/h kunt rijden als ze lek zijn en kon doorrijden naar het dichtstbijzijnde benzinestation om daar te wachten op de ANWB. Moderne auto’s hebben geen reservewiel meer. Toen de wegenwacht arriveerde en naar mijn wiel keek zei hij meteen: "Meneer, uw band is totaal versleten!" Nou had ik die maanden ervoor heel veel kilometers gereden en had daarbij dus niet goed op mijn banden gelet. Ik had daar in alle eerlijkheid ook helemaal niet bij stilgestaan. Mijn auto geeft namelijk alles aan wat ik moet doen, dus dat volg ik braaf op. Op mijn dashboard staat een mooi plaatje met bandenspanning en temperatuur. Als die goed zijn, zijn mijn banden in orde en krijgen een groene kleur. Hoeveel mm profiel er nog op mijn banden zit wordt niet aangegeven. Evenmin werd aangegeven dat mijn koelvloeistofpomp een paar maanden later kapot ging. Ook niet dat door de kortstondige verhoogde temperatuur die daardoor ontstond mijn koppakking lek raakte en een beetje olie begon te lekken. De lucht van verbrande olie maakte mij daarop alert. Niet mijn dashboard.

Het onderwerp dashboard triggerde mij omdat we een nationaal dashboard ontwikkelen voor de Coronacrisis. Minister De Jonge noemde op wat er allemaal op het dashboard komt, maar ik vraag mij daarbij vooral af wat er niet op komt. Want wat niet op het dashboard staat, daar wordt ook niet op gestuurd. Het kabinet heeft de afgelopen maanden al laten zien dat ze de Coronacrisis vrij eenzijdig vanuit de medische kant bekijken, en niet integraal. Met Hemelvaart maakt men zich drukker om teveel drukte van mensen in de open lucht dan om de luchtcirculatiesystemen in verpleeghuizen die het virus de hele dag door rondpompen. Daar hoor je heel weinig over.

Bij het maken van een dashboard moet je vooraf keuzes maken waar je op wilt sturen. Zo sturen ondernemers vaak op variabelen als omzet, kosten, brutomarge, etc. Je veronderstelt dat deze gegevens je helpen om te sturen. Omzet, kosten en marge zijn variabelen in een eenvoudig model dat iets zegt over de werkelijkheid. Hoe ingewikkelder de werkelijkheid, des te moeilijker is het om er een model van te maken. Maar geen model beschrijft de werkelijkheid echt. Ieder model is altijd een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid. Bij een complex model zoals bij de Coronacrisis, is het maar de vraag of we in staat zijn om hier een integraal model van te maken. Sommige onderdelen zullen erg gedetailleerd zijn, andere relevante variabelen zullen totaal ontbreken.

Het hebben van een dashboard klinkt comfortabel, maar de meeste dashboards zijn zo opgebouwd dat ze sturen op gegevens uit het heden en verleden. En je loopt het risico dat variabelen die er niet op staan, onvoldoende worden meegewogen. Belangrijker is het om vooruit te kijken. Ondernemers hechten dan ook meer waarde aan een liquiditeitsprognose voor de komende maanden dan aan hun actuele omzet. En als voorspellen lastig is, dan maak je verschillende scenario’s om bij verschillende situaties voorspellingen te maken. Het CBS was daar al zo mooi mee bezig. Jammer dat we daar niets meer over horen en naast de IC opnames en besmettingen ook kijken naar het te verwachten aantal werklozen, faillissementen, huisuitzettingen,

Een dashboards is evenwichtig opgebouwd uit leading en lagging indicators

Lagging indicators zijn gericht op het verleden - is output - ze meten de daadwerkelijke resultaten. Ze zijn vaak niet meer te beïnvloeden en je kunt hier dus moeilijk op sturen want het is al gebeurd. Voorbeelden zijn gerealiseerde omzet, gemaakte kosten etc. Je stuurt hier vanuit je achteruitkijk spiegel en dat werkt niet echt. Ze zijn wel makkelijk te meten. Maar zeggen vooral hoe je ervoor staat maar niet altijd of je de goede kant op gaat.

Leading indicators zijn gericht op de toekomst - het is input - zij meten de activiteiten die nodig zijn om doelen te bereiken - ze zijn voorspellend. Ze zijn over het algemeen moeilijker te meten.  Je kunt er wel beter op sturen en ze zijn veel makkelijker te beïnvloeden. Zoals het aantal telefoontjes of bezoeken per maand door sales, de omvang van de sales pipeline. 

Leading indicators voorspellen toekomstige lagging indicators.

Een goed dashboard bestaat dus uit een beperkt aantal kritische leading en lagging indicators.